Hayreddin Tokâdî Hazretleri :
Hayreddin Tokâdî Hazretleri, Halvetiyye silsilenamelerinde, Allah Rasulü (s.a.v.)'nden itibaren tarikat zincirinin yirmi sekizinci halkasında yer alır. Bu zat hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Ancak mürşidi Çelebi Halife Cemaleddîn-i Halveti Hazretleri'nin Amasya'da doğduğu ve medrese tahsilini tamamladıktan sonra Halvetiyye şeyhlerinden Tâhirzâde Tokâdî Hazretleri'ne intisap ettiği bilinmektedir. Onun vefatıyla Bahâeddin-i Erzincânî Hazretleri'ne yeniden intisap etmiş, sülûkünu tamamlayarak hilafet almıştır. Sırasıyla Tokat, daha sonra Amasya'da irşad hizmetine devam ederken, Amasya'da o sırada vali bulunan II. Beyazıd ile tanışarak dostluk kurmuşlardı. Bu dostluk, II. Beyazıd'in padişah olmasından sonra, Sadrazam Koca Mustafa Paşa aracılığı ile İstanbul'a alınarak orada da devam ettirilmiştir. Hayreddin-i Tokâdî Hazretleri'nin, Çelebi Halife Cemaleddin-i Halvetî Hazretleri'ne Tokat'ta iken intisap ettiği talebeliğini Amasya'da devam ettirdiği, daha sonra da mürşidinin emri üzerine İstanbul'a geldiği anlaşılmaktadır. Nitekim sonraları halifesi, halefi ve damadı olan Merzifonlu Yusuf Sinan (Sümbül) Efendi Hazretleri de, Amasya'da kendisine intisap eden ve İstanbul'a geldikten sonra mürşidinin emriyle oraya gelenlerden biridir.
İstanbul'da bugün de "Sümbül Efendi" olarak bilinen dergâha yerleştirilen Şeyh Hazretleri, irşad hizmetlerini on yıla yakın bir süre bu dergâhta sürdürmüştür. Sultan II. Bayezid'in şeyh Hazretleri'ni zaman zaman bu dergâhta ziyaret edip halvete girdikleri bilinmekledir. Hayreddin Tokadı Hazretleri, işte bu dergâhta ve bu zat tarafından yetiştirilmiştir. Çelebi Halife Cemaleddin Halveti Hazretleri'nin irfan ve marifet ocağı olan bu tekkesinde birçok hakikat ehli yetişmiştir. Bunlar arasında özellikle şu sekiz zat onun irfan feyzini geniş çevrelere yaymışlardır:
Halvetiyye Tarikat’ının Sümbüliyye şubesinin piri Şeyh Yusuf Sinan (Sümbül) Efendi,
Şeyh İdris Kesînu’l-Mürîd Hazretleri,
Aksaraylı Şeyh Cemal Efendi Hazretleri,
Şeyh Kasım bin Muhammed el-Cemâlî el-İstanbulî Hazretleri,
Alâeddin-İ Uşşâkî Hazretleri,
Şeyh Hayreddin-i Tokadı Hazretleri,
Şeyh Cemşâh-ı Karamanı Hazretleri,
Şeyh Sinan Erdebîlî Hazretleri,
Bu zatlardan her biri değişik bölgelerde irşad hizmetiyle meşgul olmuşlardır. Hayreddin Tokâdî Hazretleri de mürşidi çelebi Halife Cemaleddin Halveti Hazretleri'nce Bolu'da bu göreve tayin edilmiştir. Daha önce de belirttiğimiz gibi Tokâdî Hazretleri hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Onun bu derece yüksek bir makama ulaştığına, o asrın önde gelen âlimlerinden Şeyh Şa'bân-ı Veli Hazretleri'ni yetiştirmiş olmasından anlayabiliriz. Hayreddin-i Tokadı Hazretleri hakkındaki bilgilerin çoğu Şeyh Şa'ban-ı Veli Hazretleri hakkında yazılan menkıbelerde ve onunla ilgili olarak yapılan araştırmalara dayanır. Mehmed Hulvî'nin Lemezat'ta bahsettiği Tokâdî Hayreddin Efendi ile Şeyh Hayreddin-i Tokâdî Hazretleri'nin birbirine karıştırıldığı görülmektedir. Hulvî'nin bahsettiği Tokâdî Hayreddin Efendi, Şeyh Hayreddin-i Tokâdî Hazretleri'nden hayli zaman sonra Bursa'da ilim meclislerinde görülmüş. Bu zat Muradiye medreselerinde müderrislik yapmış, ilim yönü daha ağır basan, bunun yanında da keşif ve keramet sahibi âlim bir zat olduğu anlaşılmaktadır. Şeyh Hayreddin-i Tokâdî Hazretleri ise manevî yönü ağır basan bir zat olarak bilinmektedir. Hayreddin-i Tokâdî Hazretleri'nin, Bolu'da geçen irşad hayatının mühleti hakkında bir bilgiye sahip değiliz. İlk dergâhın İmaret Camii yanında olduğu kaynaklarda kaydedilmiştir. İmaret Camii'nin halen şehir merkezinde bulunan ve aynı adı taşıyan cami olduğu veya şimdiki türbesinin bulunduğu yerde aynı ada sahip bir caminin bulunduğu hakkında kesin bir bilgi elde etmiş değiliz. Hayreddin-i Tokadı Hazretleri, mürîdlerinden Şeyh Şa'ban-ı Velî Hazretleri'ne, 937 (m.1530–31) yılında hilafet vererek Kastamonu'ya uğurlamıştır. Kendisi bu tarihten sonra üç yıl kadar daha irşad hizmetine devam etmiş. Hicri 940 (m.1533) yılında vefat etmiştir.
Yüce Allah'ın rahmeti, bereketi ve gufranı üzerine olsun.
Kaynak: evliyalarımız.com internet sitesi Stuttgart,31.03.2007
